Suid-Afrikaanse mynwerkers sien goud in heuwels vol afval

In Johannesburg is onwettige Suid-Afrikaanse mynwerkers en mynmaatskappye in ‘n wedloop om goue rykdomme te ontgin wat in honderde hope mynafval versteek is, baie hoër as ‘n 20-verdiepinggebou.

LEES OOK | Om jou voertuiglisensie te hernu is net ‘n WhatsApp weg in 2024

Die heuwels wat die stad se landskap skaars, word nou gesog deur Suid-Afrikaanse mynmaatskappye wie se ondergrondse goudneerslae met elke jaar wat verbygaan moeiliker geword het om te ontgin.

Die streek is besaai met slakhope, skagte en diep loopgrawe wat deur generasies mynwerkers gelaat is, wie se aankoms in ‘n goudstormloop in die 1880’s tot die geboorte van die stad gelei het.

Suid-Afrika het sy dekades oue kroon as Afrika se grootste goudprodusent aan Ghana verloor, maar het steeds meer as 100 aktiewe myne, waaronder 44 rondom Johannesburg.

LEES OOK | Daggagebruik in Suid-Afrika: Gaan reëls verander?

“Produksie het in 1970 ‘n hoogtepunt van ongeveer 1 000 ton bereik en het sedertdien geleidelik afgeneem,” het John Reade, hoofmarkstrateeg by die World Gold Council (WGC), aan AFP gesê.

Teen 1993 het die Suider-Afrikaanse nasie teen ongeveer die helfte van sy piekkoers geproduseer, net 619 ton per jaar. Teen 2022 was dit op minder as een tiende van sy 1970-produksievlakke, net meer as 90 ton.

Johannesburg was eens bekend as “eGoli” of die “plek van goud”, maar die stad en die Witwatersrand-streek produseer nou net ‘n kwart van die land se goudproduksie elke jaar.

Moeilik, maar winsgewend

Maar nou kom ‘n groeiende hoeveelheid goud van die heuwels van afval. Baie is dekades oud en is oorgebly toe baie goudstof en baie stukke onopgemerk is terwyl mynwerkers na ryker nate gesoek het.

Ambagsmynwerkers en die onwettige mynbendes, wie se lede algemeen bekend staan as “zama zamas”, aas, herwin en herwerk oorskiet gouderts – dikwels terwyl hulle met mekaar baklei.

In Julie is vyf mense doodgeskiet naby ‘n verlate skag wes van Johannesburg gevind.

MOET LEES |

Onwettige bedrywighede raak ook aktiewe myne, iets wat mynmaatskappye lank gekla het, kos hulle geld en is ’n bedreiging vir hul personeel.

Die “zama zamas” is hoofsaaklik immigrante wat na Suid-Afrika kom om geld te probeer verdien uit klandestiene putte, wat in moeilike omstandighede woon en werk.

“Aanvanklik sou die ambagsmynwerkers in hierdie uitskothope ingaan en vind wat hulle kon,” het Dale McKinley, ‘n navorser in ontwikkelingstudies aan die Universiteit van Johannesburg, aan AFP gesê.

“En toe dit duidelik was daar is baie geld om te maak, het die zama-zama-sindikate begin intrek.”

SIEN OOK | Chinese MEGA-brûe in Oos-Kaap maak uiteindelik vordering

En toe besluit die groot mynmaatskappye, ten spyte daarvan dat hulle hul stortingsterreine dekades gelede laat vaar het, om self weer na die afval te kyk.

McKinley het die mynmaatskappye gekritiseer en gesê hulle keer eers terug na hul afval “noudat die goudbedryf in ’n stilstand gekom het”.

Radioaktiewe bederf

Maatskappye soos Pan African Resources koop die heuwels op in ‘n 21ste eeuse goudstormloop.

Die firma sê hy beplan om goud te ontgin deur die vullis met hoëdrukslange te spuit en die flodder na ‘n outomatiese behandelingsaanleg te lei – ‘n tegniek bekend as hidro-mynbou.

“Laekoste-goudontginning soos die oorblywende uitskot het ‘n goeie toekoms in Suid-Afrika,” het Reino van den Berg, Pan African se omgewingsbeampte, op ‘n toer deur die uitskotheuwels gesê.

Suid-Afrika het sowat 6 500 verlate myne, baie met verlate slakhope.

LEES OOK | Perlemoenstropers vasgetrek in Smitswinkelbaai, Kaapstad

Elke ton rots en grond het sowat 0,3 gram goud, wat die moeisame soektog winsgewend en baie minder duur en gevaarlik maak as ‘n myn etlike honderde meter ondergronds, het van den Berg gesê.

Konflik bestaan egter tussen die drie partye wat almal veg om hul aandeel in die gouduitskot, aangesien toegang tot die ou myne dikwels deur mededingende bendes beheer word.

En die hope self is ‘n omgewingsgevaar waar werknemers van die mynmaatskappy teenbesoedelingsmaskers dra, maar duisende woon in krotdorpe te midde van die puin.

Die lug om die heuwels bevat chemiese en radioaktiewe deeltjies, en Suid-Afrika se goue nate bevat ook dikwels uraan.

Deur Garrin Lambley © Agence France-Presse