ANC staar deurslaggewende toets in die gesig vir 2024-verkiesing

Nelson Mandela se gehawende African National Congress staar sy grootste stryd in die gesig sedert die epiese “stryd” teen apartheid om vanjaar ‘n meerderheid in ‘n landmerkverkiesing te behou.

Met geldprobleme en aangeval oor korrupsie, ‘n swak ekonomie, kragonderbrekings en toenemende misdaad, toon peilings dat die ANC waarskynlik steeds voor sal uitkom in ‘n herdenking van die parlementêre stemming in 2024.

Maar binnegevegte en wydverspreide ontnugtering met ANC-bewind dreig om sy deel van die stemme aansienlik te erodeer en dit tot ‘n moontlik ongemaklike magsdelingsooreenkoms te dwing.

LEES OOK: Plaaseienaars in Mpumalanga ontvang kennisgewings vir wetsoortredings

“Op die oomblik is die ANC op sy mees verdeelde, maar tog staan hy voor die mees kritieke verkiesing sedert 1994,” het William Gumede, ’n politiekprofessor aan die Universiteit van die Witwatersrand, gesê.

Voormalige president Jacob Zuma het ‘n ellendige 2023 vir die party afgesluit met ‘n oorlogsverklaring teen die “kamerade” wat hy vir ‘n dekade lank gelei het.

Zuma se spies – ANC

Die 81-jarige Zuma – wat self deur skandaal besmet is, maar steeds aansienlike invloed het – het belowe om vir die radikale nuwe Umkhonto We Sizwe (MK)-party, of Spear of the Nation, vernoem na die ANC se ou militêre vleuel, te stem.

Terwyl hy daarop aangedring het dat hy in die ANC bly, het Zuma die regering van sy opvolger, president Cyril Ramaphosa, veroordeel as “verkopers en apartheidsmedewerkers”.

Ramaphosa was Zuma se visepresident, maar hulle het bitter teenstanders geword nadat laasgenoemde in 2018 uit sy amp gedwing is op aanklagte van korrupsie.

Nog ‘n top-veteraan Mavuso Msimang het ook in Desember vlugtig die ANC verlaat en gekla van “endemiese korrupsie” voordat hy oortuig is om terug te keer.

LEES OOK: Gauteng oorheers Top 10 lys van duurste privaat dagskole in SA

“Verraad, oneerlikheid en dubbele handel in die ANC is die norm,” het politieke ontleder Sandile Swana gesê.

Kritiek buite die skandaalgeteisterde party neem toe.

Anglikaanse kerkleier, aartsbiskop Thabo Makgoba, het gesê Suid-Afrikaners het “gedra deur leuens, korrupsie en onbevoegdheid” in ‘n kwynende maar dun bedekte aanval.

“Namate politici begin besef dat hulle dalk nie aan bewind is na die volgende verkiesing nie, word hul misleiding, swendelary en bedrog by die dag meer blatant namate hulle honger word na ongebore magsopbrengs.”

Mamphela Ramphele, ‘n voormalige besturende direkteur van die Wêreldbank wat eens haar eie party gestig het om die ANC uit te daag, het gesê: “Die post-apartheid regering het die land na die kranse van ongelykheid, armoede en hernieude onreg gelei.”

Steun vir die party het geleidelik afgeneem sedert die verkiesing in 2004 ‘n hoogtepunt van 69 persent bereik het. In 2019 het dit 57 persent van die stemme gekry.

In 2024 — 30 jaar sedert hy aan bewind gekom het — kan die ANC vir die eerste keer onder 50 persent gly in die verkiesing wat rondom Mei verwag word.

’n Peiling in Oktober het die ANC op 45 persent geplaas, af van 52 persent in Maart.

LEES OOK: Suid-Afrikaners trek saam ter ondersteuning van ‘volksmoordsaak’ teen Israel

Rebelle-appèl

Sommige ontleders sê Zuma se ingryping kan die syfer selfs laer neem.

Zuma se magsbasis is sy tuisprovinsie KwaZulu Natal, wat die grootste ANC-lidmaattal het. Meer as 350 mense het in onluste en plundering gesterf toe hy in 2021 kort in die tronk opgesluit is.

“Hy het beide daardie identiteitsappèl en ’n rebelle-appèl op woedende kiesers,” sê Susan Booysen, ’n politieke ontleder van die Mapungubwe Instituut vir Strategiese Besinning.

Gumede het gesê ‘n stemaandeel van 46-49 persent kan die ANC tot ‘n koalisie dwing met kleiner radikale partye soos die Economic Freedom Fighters, wat ‘n aggressiewe veldtog van stapel gestuur het wat grondherverdeling eis.

Maar hy het bygevoeg dat as die aandeel onder 45 persent daal, dit ‘n bedreiging vir Ramaphosa se leierskap sal word.

“Dit sal wraak vir Zuma wees,” het Gumede gesê.

Ramaphosa het vandeesweek ANC-ondersteuners toegespreek en vertroue uitgestraal en gesê dat diegene wat dink dat die party uit die lug gedryf kan word en uit die mag gedryf kan word, “net droom”.

“Dit gaan nie gebeur nie,” het hy gesê. “Ons sien al hierdie ander partye wat opkom en opgekom het, ons is bereid om hulle aan te vat, ons is nie bang vir hulle nie.”

Afrika se mees gevorderde ekonomie, wat in die derde kwartaal gekrimp het, kan ‘n slagoffer van die binnegevegte word nog voordat die veldtog amptelik begin.

LEES OOK: Die privaat maatskappye wat Gauteng se verkeersligte aan hou

Raymond Parsons, ekonoom van die Noordwes-Universiteit, het gesê die politieke toekoms is “onbestendig” met Zuma se party en die EFF wat aansterk.

“2024 sal dus onvermydelik gaan oor die navigasie van swak gekarteerde waters en die vermyding van rotse met onsekere ligging,” het Parsons gesê.

© Agence France-Presse