Hoekom prooidiere dikwels bedreigings sien wat daar nie is nie

Vir ‘n senuweeagtige gruwelaanhanger kan ‘n aand wat HBO se treffer post-apokaliptiese televisieprogram The Last of Us kyk, gevolg word deur ‘n rustelose nag onder die duvet. Die silhoeët van ‘n jas wat oor die rugleuning van ‘n stoel gehang word of selfs die gegil van ‘n kat in die tuin sal ‘n piek van adrenalien veroorsaak.

LEES OOK: Sewe feite oor die Springbokke se 2007 Wêreldbekerrugby-oorwinning

Diere is voorbereid om versigtig te wees deur natuurlike seleksie eerder as eng televisieprogramme, maar soos mense maak hulle dikwels foute wanneer hulle uitkyk vir bedreigings.

Die identifisering van sluipdiere is reeds ‘n moeilike taak. Vanuit die perspektief van ‘n sangvoël kan ‘n onskadelike kraai wat oorhoofs vlieg soortgelyk aan ‘n roofvoël lyk. Maar die identifikasie van roofdiere word meer uitdagend gemaak deur die feit dat prooidiere dikwels met veelvuldige aktiwiteite besig is, soos kos soek, ‘n oog op mededingers hou en maats probeer vind.

Prooidiere

Dit kan makliker gemaak word deur as ‘n groep te werk. Lede van ‘n skool visse, swerm voëls of trop bokke kan die taak deel om vir roofdiere uit te kyk. Wanneer ‘n dier ‘n roofdier opspoor, deel hulle hierdie inligting direk met ander groeplede, deur ‘n waarskuwing te gee, of per ongeluk deur voor te berei om te vlug. Die groep as geheel kan dan reageer deur te vlug, weg te kruip of ‘n verdedigende posisie in te neem.

LEES OOK: KwaZulu-Natal storms eis ag lewens

Maar hierdie inligting is nie altyd betroubaar nie. Meer as die helfte van die teen-roof-reaksies van grysganse-swerms vind plaas wanneer geen roofdier naby is nie.

Die vals alarmsyfer vir Suid-Amerika se Guianan-haan-van-die-rots-voëls oorskry 70%. En meer as driekwart van die reaksies van semipalmeerde strandlopers en wilgertiete ontstaan as gevolg van die verkeerde identifisering van skadelose stimuli as roofdiere.

Hierdie foute kan duur wees in terme van verlore soek- en rustyd en vermorste energie. Maar wat veroorsaak hierdie vals alarms en hoe kan diere dit vermy?

Die waarskynlikheid van ‘n vals alarm

In ‘n onlangse artikel het ons navorsing oor roofdier verkeerde identifikasie hersien en gevind dat vals alarms algemeen in die diereryk voorkom. Ons het gevind dat die geneigdheid vir diere om vals alarms te produseer, wissel na gelang van drie hooffaktore:

• hoe duidelik die roofdier-aanwysings is

• die kwesbaarheid van prooi vir predasie

• die koste om alarm- of ontsnappingsgedrag uit te voer

Wanneer roofdiere moeiliker is om te identifiseer, miskien omdat hulle goed gekamoefleer is, kan ‘n dier meer geneig wees om onverwante geluide of bewegings vir ‘n roofdier te verwar. Navorsing het bevind dat hommelbye meer geneig was om vals alarms te produseer omdat hulle voorheen blootgestel was aan hoogs gekamoefleerde goue krapspinnekoppe as bye wat nie daaraan gewoond was nie.

Sommige spesies is eerder bloot meer kwesbaar vir roofdiere as ander. Dit kan wees omdat hulle nie vinnig genoeg is om ‘n noue ontmoeting te ontsnap nie of nie toegerus is om ‘n roofdier af te veg nie. Vir hierdie spesies sal die ignorering van ‘n ware alarm meer geneig wees tot die dood, so dit kan voordelig wees om ‘n “beter-veilig-as-jammer”-beginsel te volg en die koste te betaal om af en toe verkeerd te wees.

LEES OOK: Hoe om die herverkoopwaarde van jou motor te verbeter

Diere en verskrikking

Wilgertiete produseer alarmoproepe in reaksie op die meeste groot lugvoorwerpe, insluitend vliegtuie en kraaie. Dit is omdat hulle tipies gejag word in hinderlaagaanvalle waarin hulle waarskynlik nie sal ontsnap nie. Die koste van alarmering na ‘n paar vliegtuie word dus verdwerg deur die dreigement om in ‘n aanval te sterf.

In sommige omstandighede is die koste om onnodig te vlug hoër en ‘n dier kan meer sekerheid benodig oor die risiko wat ‘n potensiële bedreiging inhou voordat hy ontwykende stappe neem.

Halfpalmatiese strandlopers kan hul liggaamsmassa verdubbel tydens opvoer (waar voëls hulpbronne ophoop voordat hulle migreer), wat beteken dat vlug aansienlik meer energie sal verg. Daar is gevind dat vals alarms later in die stadium minder algemeen was toe liggaamsmassa hoër was en ontsnapvlugte duurder was.

Wie moet vertrou word?

Vals alarms veroorsaak ‘n dilemma vir diere wat in groepe leef.

As hulle te dikwels op potensiële bedreigings reageer, mors hulle energie en die geleentheid om ander aktiwiteite uit te voer wat noodsaaklik is vir hul oorlewing. Grysganse verloor byvoorbeeld gemiddeld 19 minute se vreettyd tydens ‘n vals alarm. Met veelvuldige vals alarms elke dag, dra hierdie tyd by tot ‘n aansienlike verlies aan kos.

Maar as diere dubbelsinnige leidrade te dikwels ignoreer, loop hulle ‘n ware roofdieraanval in gevaar en kan hulle doodgemaak word. Diere gebruik dus ‘n reeks strategieë om die verspreiding van vals inligting deur hul groepe te voorkom.

In sommige spesies knaagdiere, korvide en primate sal diere onthou watter individue in die verlede onbetroubaar was en sal ophou om op hul alarms te reageer.

In 1988 het navorsers twee verskillende oproepe wat deur dieselfde onbetroubare seine gemaak is na ‘n groep vervet-ape gespeel. Die apies, wat geleer het om een soort oproep wat deur die onbetroubare seiner gemaak is, te ignoreer, het ook ‘n akoesties verskillende oproep wat deur dieselfde individu gemaak is, geïgnoreer.

Spesies

Baie spesies gebruik ook ‘n strategie wat konsensusbesluitneming genoem word. As slegs een groepmaat ‘n alarm maak, is dit meer geneig om vals te wees as wanneer verskeie lede dieselfde alarm maak. In hierdie geval sal die groep slegs ontwykende stappe neem as ‘n sekere aantal groeplede op die inligting reageer.

Groepe gewone rooiskenkels, ‘n waadvoël wat in die VK en Europa voorkom, sal onmiddellik reageer as verskeie voëls gelyktydig ‘n ontsnappingsvlug produseer. Maar wanneer slegs ‘n enkele voël ‘n ontsnappingsvlug maak, sal ander groeplede eers die omgewing skandeer om die geldigheid van die alarm te bepaal voordat hulle optree.

Reaksies op bedreigings, werklik of denkbeeldig, het ‘n impak op die voortbestaan van prooispesies. Maar die balanseertoertjie om waar van vals alarms te skei, beïnvloed duidelik hoe diere opweeg en reageer op inligting van hul groepmaats.

Artikel deur:

1. Leah Grey. PhD in Bewaringswetenskap, Universiteit van Aberdeen
2. Mike Webster. Dosent, Skool vir Biologie, Universiteit van St Andrews

Hierdie artikel is hergepubliseer vanaf The Conversation onder ‘n Creative Commons-lisensie. Lees die oorspronklike artikel.

KLIK HIER OM MEER ARTIKELS DEUR THE CONVERSATION TE LEES